Λίγα λόγια για το δέρμα μας…

Το δέρμα, αναλογικά είναι το μεγαλύτερο όργανο του ανθρώπινου σώματος. Η επιφάνεια που καλύπτει φτάνει μέχρι τα δύο τετραγωνικά μέτρα ενώ το βάρος του φτάνει μέχρι τα 12 κιλά και αποτελεί το 15% του συνολικού βάρους. Είναι πολύ ζωτικό όργανο αφού είναι υπεύθυνο για μια σειρά βασικών λειτουργιών, ενώ παράλληλα, αποτελεί και δείκτη για την εκδήλωση παθήσεων σε διάφορα όργανα.

Με περισσότερες από 1,5 εκατομμύρια νευρικές απολήξεις διάχυτα κατανεμημένες, το δέρμα είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται τις διαφορετικές αποχρώσεις του πόνου, ξεκινώντας από την απλή επαφή και τις απλές δονήσεις μέχρι τον έντονο πόνο, να νιώθει και να αισθάνεται πίεση συμβάλλοντας στη σωστή αντίληψη της θέσης του σώματος και στην κίνηση, ενώ τέλος με την αντίληψη της ζέστης και του κρύου και γενικότερα των αλλαγών στη θερμοκρασία, συμβάλλει στην προστασία του σώματος με την έκκριση ιδρώτα. Το δέρμα είναι ένα δυναμικό όργανο, που μπορεί να απορροφήσει ουσίες από το περιβάλλον, όπως για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια εφαρμογής προϊόντων περιποίησης ή φαρμάκων με την μορφή τοπικών επιθεμάτων. Είναι ένας φυσιολογικός φραγμός που εμποδίζει τόσο παθητικά όσο και ενεργητικά την είσοδο των μικροβίων στον οργανισμό.

Το δέρμα έχει τρεις στιβάδες (εικ. 1):

• Την επιδερμίδα, που είναι η εξωτερική στιβάδα του δέρματος, και παρέχει άμεση προστασία από τους εξωτερικούς παράγοντες, ενώ είναι υπεύθυνη σε μεγάλο βαθμό για την εξωτερική εμφάνιση του ατόμου
• Το δέρμα, ακρίβως κάτω από την επιδερμίδα που, μεταξύ άλλων, περιέχει ισχυρό συνδετικό ιστό, τα θυλάκια των τριχών και τους ιδρωτοποιούς αδένες.
• Την υποδόρια στιβάδα, που βρίσκεται πιο βαθιά και σχηματίζεται κυρίως από λίπος και συνδετικό ιστό.

Συνοπτικά, οι κύριες λειτουργίες που επιτελεί το δέρμα είναι:

1. Προστατευτική λειτουργία. Το δέρμα δρα προστατευτικά, εμποδίζοντας βλαπτικούς παράγοντες του περιβάλλοντος καθώς και την ηλιακή ακτινοβολία να βλάψουν το σώμα μας. Η φυσική σκληρότητά του αποτρέπει την είσοδο βλαβερών χημικών και την εισβολή οργανισμών, όπως βακτηρίων και ιών και παράγει σμήγμα που είναι απαραίτητο για την καλή διατήρηση του δέρματος. Παράλληλα, περιβάλλει τα διάφορα όργανα του σώματος και με αυτό τον τρόπο παρέχει μηχανική στήριξη και τα διατηρεί στη θέση τους.
2. Θερμορυθμιστική λειτουργία. Η εφίδρωση είναι η παραγωγή κι εξάτμιση του ιδρώτα μέσω των ιδρωτοποιών αδένων που είναι κατανεμημένοι με μεγάλη πυκνότητα σε όλο το σώμα. Ο μηχανισμός της εφίδρωσης παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος σε συνδυασμό με τη διαστολή ή συστολή των αγγείων (αρτηριδίων και φλεβιδίων) που βρίσκονται επιφανειακά στο δέρμα. Με αυτό τον τρόπο αποβάλλεται θερμότητα όταν απαιτείται (αυξημένη θερμοκρασία περιβάλλοντος, άσκηση κ.α.) ή μειώνεται η απώλεια θερμότητας (ψυχρό περιβάλλον, κολύμπι κ.α.), ώστε να διατηρείται όσο το δυνατό πιο σταθερή η θερμοκρασία του σώματος.
3. Αισθητήρια λειτουργία. Το δέρμα είναι το πρώτο όργανο του σώματος που έρχεται άμεσα και συνεχώς σε επαφή με το περιβάλλον. Μεταδίδει ερεθίσματα όπως αυτό της αφής, του θερμού, του ψυχρού, της πίεσης, της θέσης, της κίνησης και του πόνου, μέσω ενός τεράστιου δικτύου αισθητικών νευρώνων.
4. Παραγωγή βιταμίνης D, που είναι αναγκαία για την ανάπτυξη και τη συντήρηση των οστών μας και παράγεται κυρίως στο δέρμα υπό την επίδραση του ηλιακού φωτός. Το δέρμα επίσης συμμετέχει στο μεταβολισμό ορισμένων ορμονών από τις οποίες εξαρτώνται τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου.
5. Το δέρμα παίζει σημαντικό ρόλο συμμετέχοντας στους ανοσολογικούς μηχανισμούς με την παρουσία διαφόρων κυττάρων, όπως κύτταρα Langerhans.
6. Το δέρμα ανανεώνεται συνεχώς με την απομάκρυνση των νεκρών κυττάρων της επιφάνειας. Αυτό επιτυγχάνεται με μια διαδικασία γνωστή ως κερατινοποίηση, όπου, καθώς παράγονται συνεχώς νέα κύτταρα στη βασική στιβάδα, τα προηγούμενα ανεβαίνουν προς την επιδερμίδα, χάνοντας σταδιακά τη λειτουργικότητά τους μέχρι που αποπίπτουν.

Το δέρμα δεν είναι ένας στατικός φραγμός που απλά περιβάλλει και προστατεύει το ανθρώπινο σώμα. Οι λειτουργίες του δέρματος επηρεάζονται και τροποποιούνται συνεχώς κατά τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου. Αυτό είναι πολύ βασικό γιατί με αυτό τον τρόπο το δέρμα μπορεί να προσαρμόζεται πιο εύκολα σε δεδομένες συνθήκες.

Οι παράγοντες που επηρρεάζουν τη λειτουργία του δέρματος αναφέρονται παρακάτω:

1. Ηλικία – η διαπερατότητα και απορροφητικότητα του δέρματος είναι μεγαλύτερη στα νεογέννητα και στα παιδιά σε σχέση με τους ενήλικες.
2. Από την κατάσταση του δέρματος. Σε τραύματα ή εκδορές η διαπερατότητα είναι πολύ αυξημένη. Χημικές ουσίες επίσης που μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμό, προκαλούν παράλληλα και την αύξηση της διείσδυσης
3. Ενυδάτωση του δέρματος – η διαπερατότητα είναι μεγαλύτερη στην ενυδατωμένη επιδερμίδα σε σχέση με το ξηρό δέρμα και αυτό γιατί η ενυδάτωση αυξάνει τη διαπερατότητα της κεράτινης στιβάδας. Το νερό αυξάνει δραστικά και ενισχύει σε μεγάλο βαθμό τη διαπερατότητα του δέρματος σε αντίθεση με τα λιπαρά συστατικά τα οποία δεν έχουν καμία επίδραση.
4. Η υπεραιμία – αγγειοδιαστολή των αιμοφόρων αγγείων μετά από επίδραση διαφόρων ερεθισμάτων όπως ηλιακό φως, έντονη άσκηση, τριβή κ.λ.π. προκαλούν είτε τοπικά είτε σε όλο το δέρμα, αύξηση της διαπερατότητας
5. Διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η υγρασία, η ξηρασία, η έκθεση στον ήλιο, καθώς και η χρήση διαφόρων φαρμάκων.

Το δέρμα λοιπόν επιτελεί μια σειρά από πολύ σημαντικές λειτουργίες, ενώ παράλληλα διαμορφώνει την εικόνα του ατόμου προς τα έξω, επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό και την προσωπικότητά του. Οποιαδήποτε λοιπόν δερματοπάθεια, πέρα από τα συμπτώματα που προκαλεί και τις ιατρικές παθήσεις που μπορεί να υποκρύπτει, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα ζωής του ατόμου και επιδρά δυσμενώς στην ψυχική του διάθεση.

Οι παθήσεις του δέρματος μπορούν να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία, τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν φαίνεται να υπάρχει διαφορά στη συχνότητα εμφάνισης ανάμεσα στα δυο φύλλα, αν και μπορεί να υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις. Έτσι, η ατοπική δερματίτιδα είναι πιο συχνή στα αγόρια μέχρι την ηλικία των έξι ετών. Αυτό όμως αλλάζει μετά την ηλικία των οκτώ ετών, οπότε γίνεται πιο συχνή στα κορίτσια.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μία δερματική πάθηση μπορεί να είναι μία τυχαία πρώτη εκδήλωση ενός συστηματικού νοσήματος και να υποδηλώνει ένα σοβαρότερο πρόβλημα υγείας, καθώς το δέρμα μας είναι ο καθρέφτης της γενικότερης υγείας του οργανισμού και αντανακλά την σωστή ή όχι λειτουργία του συνόλου των  συστημάτων του ανθρώπινου οργανισμού.

Ανάμεσα στις άλλες, μια πολύ συχνή δερματοπάθεια αλλεργικής αιτιολογίας είναι η κνίδωση.