Η λέξη αλλεργία είναι ταυτισμένη για τους περισσότερους με την εικόνα ρινίτιδας και άσθματος την Άνοιξη με έντονη καταρροή, φταρνίσματα, δάκρυα, φαγούρα στα μάτια και τη μύτη, δύσπνοια και βήχα. Οι αλλεργικές παθήσεις όμως, ανάλογα με τις ευαισθησίες που μπορεί ο καθένας μας να εμφανίζει, είναι δυνατό να εκδηλώνονται όλο το χρόνο, σε οποιαδήποτε εποχή και επομένως και το Καλοκαίρι.
Αν λοιπόν η Άνοιξη είναι η εποχή όπου εκδηλώνονται αλλεργίες με συμπτώματα κυρίως από το αναπνευστικό σύστημα, το Καλοκαίρι χαρακτηρίζεται από αλλεργίες κυρίως του δέρματος ενώ συνήθως η αλλεργική ρινίτιδα, το βρογχικό άσθμα αλλά και η ατοπική δερματίτιδα (ή αλλεργικό έκζεμα) συνήθως βελτιώνονται λόγω της μείωσης της ανθοφορίας και της αυξημένης έκθεσης στον ήλιο.
Οι αλλεργικές παθήσεις που εκδηλώνονται το Καλοκαίρι (χωρίς να αποκλείονται και οι άλλες εποχές) χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή και πρόληψη. Κάποιες από αυτές μπορεί να εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους ακόμη και για τη ζωή ορισμένων πολύ ευαίσθητων αλλεργικών ατόμων. Οι σημαντικότερες και συχνότερες αλλεργικές διαταραχές τη θερινή περίοδο είναι
- Οι αλλεργικές αντιδράσεις μετά από τσίμπημα διαφόρων εντόμων και κυρίως μέλισσας, διαφόρων ειδών σφηκών και των κουνουπιών καθώς και μετά από τσίμπημα της θαλάσσιας μέδουσας, αν και οι τελευταίες είναι κυρίως τοξικές και ερεθιστικές.
- Οι τροφικές αλλεργίες που οφείλονται σε τροφές που καταναλώνονται κυρίως τους θερινούς μήνες.
- Διάφορες μορφές κνιδώσεων που προκαλούνται από φυσικά αίτια όπως η ηλιακή, η χολινεργική και η κνίδωση εκ ψύχους, με την τελευταία να είναι δυνητικά θανατηφόρα.
- Δερματίτιδες εξ επαφής
- Διάφορες μορφές φωτοδερματίτιδας .
- Η εαρινή επιπεφυκίτιδα , η οποία είναι μία ειδική μορφή αλλεργίας των οφθαλμών και δύσκολη στη θεραπεία της.
Αλλεργία στο δηλητήριο μέλισσας ή σφήκας
Ο νυγμός από μέλισσα ή σφήκα συνήθως προκαλεί τοπικά ερυθρότητα, πόνο και/ή κνησμό και μικρού βαθμού οίδημα που υποχωρούν σε λίγες ώρες. Στα ευαισθητοποιημένα άτομα όμως, η αντίδραση μπορεί να είναι πιο εκτεταμένη και μεγαλύτερη σε μέγεθος ή να είναι πιο μαζική και πολύ πιο επικίνδυνη από την εμφάνιση γενικευμένου κνιδωτικού εξανθήματος ή συμμετοχή και άλλων συστημάτων του οργανισμού με συμπτώματα όπως δύσπνοια, ζάλη, τάση για λιποθυμία ή και απώλεια συνείδησης κ.λ.π.
Τα άτομα που είναι αλλεργικά στο δηλητήριο των σφηκών και των μελισσών μπορεί μετά από ένα τσίμπημα να εκδηλώσουν:
- Μικρή τοπική αντίδραση (δηλ. αντίδραση στο σημείο νυγμού που χαρακτηρίζεται από ερύθημα, πόνο, ενίοτε κνησμό και μικρό οίδημα)
- Μεγάλη τοπική αντίδραση (δηλ. αντίδραση που καταλαμβάνει και την πλησιέστερη άρθρωση ή τις πλησιέστερες 2 αρθρώσεις στα παιδιά και χαρακτηρίζεται από ερύθημα, πόνο, κνησμό και εκτεταμένο οίδημα)
- Γενικευμένη αντίδραση, η οποία διακρίνεται σε:
- Αντίδραση ενός συστήματος (πχ. Γενικευμένη κνίδωση (δηλ. Πετάλες/καντήλες σ’όλο το σώμα)
- Αντίδραση περισσοτέρων του ενός συστημάτων = Αναφυλαξία (πχ. Κνίδωση + Δύσπνοια)
- Αναφυλαξία και πτώση της αρτηριακής πίεσης = Αναφυλακτικό shock.
Οι περιπτώσεις αλλεργικής αντίδρασης μετά νυγμό από μέλισσα ή σφήκα, είναι πιο συχνές το καλοκαίρι, λόγω παρουσίας και των μελισσών, που το Χειμώνα είναι περιορισμένες, της αύξησης του αριθμού των εντόμων και της αυξημένης παραμονής των ανθρώπων στην εξοχή.
Για την αντιμετώπιση του σοβαρού αυτού προβλήματος, κρίνεται αναγκαίο να συμβουλευτεί ο ασθενής τον Αλλεργιολόγο. Θα γίνει ο διαγνωστικός έλεγχος ώστε να εντοπιστεί το υπεύθυνο αίτιο και να χορηγηθεί η απαιτούμενη φαρμακευτική αγωγή που θα πρέπει να έχει μαζί του ο ασθενής για την αντιμετώπιση τυχόν μελλοντικού επεισοδίου. Εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις θα δοθούν οδηγίες και κατευθύνσεις για μακροχρόνιους θεραπευτικούς χειρισμούς -όπου ενδείκνυται- όπως είναι η ανοσοθεραπεία (εμβόλια απευαισθητοποίησης) για την αναφυλαξία από νυγμό μέλισσας ή σφήκας, ώστε το πρόβλημα να αντιμετωπιστεί ριζικά και να εξαλειφθεί.
Ως γενικά μέτρα πρόληψης, συνιστάται η αποφυγή ρούχων με έντονα χρώματα, των έντονων αρωμάτων και καλλυντικών, αποφυγή χώρων που προσελκύουν σφήκες και μέλισσες, η κατανάλωση τροφής ή χυμών στην εξοχή, η οδήγηση με ανοικτά παράθυρα κ.α. ενώ πρέπει να έχουμε υπόψιν ότι τα υμενόπτερα είναι πιο επιθετικά τις απογευματινές ώρες.
Τροφική αλλεργία
Το Καλοκαίρι αυξάνονται τα επεισόδια τροφικής αλλεργίας μετά από κατανάλωση φρούτων όπως το ροδάκινο και το σταφύλι, όπως και θαλασσινών. Τα συμπτώματα κυμαίνονται από απλή φαγούρα και πρήξιμο στο στόμα και γύρω από τα χείλη, αλλά μπορεί να εκδηλωθούν και βαριές αλλεργικές αντιδράσεις και shock. Ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης είναι η έγκαιρη διάγνωση με την ανίχνευση τόσο της υπεύθυνης τροφής, όσο και άλλων τροφών που πιθανόν να εμφανίζουν διασταυρούμενη υπερευαισθησία με αυτή, μέσω ειδικών δερματικών δοκιμασιών που διενεργούνται από τον Αλλεργιολόγο, ώστε να είναι δυνατή η αποφυγή των συγκεκριμένων τροφών.
Φυσικές κνιδώσεις
Με τον όρο κνίδωση εννοούμε την εμφάνιση ερυθρών δερματικών βλαβών που συνήθως εξέχουν από το δέρμα σχηματίζοντας πομφούς. Τα εξανθήματα συνοδεύονται συνήθως από κνησμό και το καθένα από αυτά διαρκεί λιγότερο από 18-24 ώρες. Αυτό όμως που συμβαίνει είναι να εξαφανίζονται σταδιακά τα εξανθήματα κατά τόπους, αλλά ταυτόχρονα να εμφανίζονται καινούρια σε διαφορετικά σημεία του δέρματος εντός του 24ώρου, οπότε η συνολική διάρκεια των εξανθημάτων να είναι πολύ μεγαλύτερη. Συνήθως εμφανίζονται κατά τόπους, αλλά μπορεί να εκδηλωθούν και σε όλο το σώμα ταυτόχρονα. Πολύ συχνά μπορεί να συνυπάρχει αγγειοοίδημα, δηλαδή πρήξιμο στα δάκτυλα των χεριών ή στο πρόσωπο. Οι υψηλές θερμοκρασίες του Καλοκαιριού και οι σχετικά χαμηλότερες θερμοκρασίες στη θάλασσα, μπορούν να προκαλέσουν σε ευαισθητοποιημένα άτομα διάφορες μορφές φυσικών κνιδώσεων.
Η ηλιακή κνίδωση εκδηλώνεται στα εκτεθειμένα σημεία του σώματος μετά από σχετικά σύντομη έκθεση στον ήλιο. Διαρκεί λίγες ώρες και υποχωρεί αυτόματα. Είναι μια μορφή κνίδωσης που προλαμβάνεται με την αποφυγή έκθεσης στον ήλιο και τη χρήση αντιηλιακών.
Η χολινεργική κνίδωση εκδηλώνεται μετά από έντονη εφίδρωση λόγω υψηλής θερμοκρασίας ή μετά από άσκηση. Διαρκεί λίγα λεπτά ως μια ώρα, χαρακτηρίζεται από πολλά κνησμώδη εξανθήματα μικρού μεγέθους κυρίως στους ώμους και το άνω μέρος του θώρακα. Συνήθως αντιμετωπίζεται με τη λήψη αντιισταμινικού προληπτικά.
Η κνίδωση εκ ψύχους είναι η μόνη δυνητικά θανατηφόρα μορφή κνίδωσης. Όσο περίεργο και αν φαίνεται, εκδηλώνεται πολύ συχνά το καλοκαίρι για πρώτη φορά, όταν το άτομο βουτήξει σε κρύα θάλασσα λόγω απότομης έκθεσης σε μεγάλη διαφορά θερμοκρασίας. Συνήθως εκδηλώνονται μόνο κνησμώδη εξανθήματα διάρκειας ωρών. Όσο πιο απότομη είναι η μεταβολή της θερμοκρασίας ή όσο πιο μεγάλο είναι το διάστημα έκθεσης σε χαμηλή θερμοκρασία, τόσο πιο έντονα είναι τα συμπτώματα που μπορεί να εκδηλωθούν και που μπορεί να φτάσουν σε ακραίες περιπτώσεις μέχρι και πτώση αρτηριακής πίεσης. Έτσι, σε πολύ ευαίσθητα άτομα μπορεί να εκδηλωθούν συμπτώματα όπως ζάλη, τάση για λιποθυμία λόγω πτώσης της αρτηριακής πίεσης, αίσθημα δύσπνοιας κ.α. με κίνδυνο εκδήλωσης συστηματικής αναφυλαξίας και ως συνέπεια τον άμεσο κίνδυνο πνιγμού. Συνεπώς, τα άτομα που πάσχουν από κνίδωση εκ ψύχους πρέπει να κάνουν τα πρώτα μπάνια του καλοκαιριού σε αβαθή και ζεστά νερά, με σταδιακή είσοδο στο νερό, πάντα με παρέα και να έχουν πάντα μαζί τους και να χρησιμοποιήσουν κατά περίπτωση τα φάρμακα άμεσης ανάγκης βάσει των οδηγιών που έχει συστήσει ο Αλλεργιολόγος τους.
Δερματίτιδες εξ επαφής – Φωτοδερματίτιδες
Δερματίτιδα εξ επαφής εκδηλώνεται κυρίως μετά επαφή με τριχίδια κάμπιας με εμφάνιση εξανθήματος στα εκτεθειμένα σημεία του σώματος, αλλά και μετά από χρήση αντιηλιακών ή άλλων καλλυντικών ή ακόμα και μετά από tatoo, στα σημεία επαφής Χαρακτηρίζεται από ερυθρότητα, φαγούρα, ελαφρύ πρήξιμο και ξηρότητα, πάντα στο σημείο επαφής της υπεύθυνης ουσίας με το δέρμα, ενώ άλλοτε μπορεί να υπάρχουν και μικρές βλατίδες (μικρά κόκκινα «σπυράκια») και, σε πιο έντονη αντίδραση και φυσαλίδες.
Η φωτοαλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής και το φωτοαλλεργικό έκζεμα εξ επαφής έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά με τη δερματίτιδα εξ επαφής, δηλαδή ερύθημα, οίδημα τοπικά, φυσαλιδώδεις βλάβες, εσχάρες, λειχηνοποίηση και απολέπιση. Το εξάνθημα εκδηλώνεται στην περιοχή έκθεσης στο ηλιακό φως, δηλαδή αφορά συνήθως το πρόσωπο, τα αυτιά, τον τράχηλο, το άνω μέρος του κορμού και τα άνω άκρα. Τα καλυμμένα μέρη δεν εμφανίζουν εξάνθημα. Η φωτοαλλεργική δερματίτιδα προκαλείται από τη μετατροπή μιας αβλαβούς ουσίας που υπάρχει στο δέρμα, σε αλλεργιογόνο, υπό την επίδραση του ηλιακού φωτός. Αρκετές φορές μπορεί να οφείλεται στη λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων (πχ. κάποια διουρητικά και αντιαρρυθμικά, σουλφοναμίδες κ.α.) που μπορεί να λαμβάνει το άτομο για ανεξάρτητο λόγο, αλλά προκαλούν φωτοδερματίτιδα σε συνδυασμό με έκθεση στο ήλιο. Θεραπευτικά, συνιστάται η διακοπή του φαρμάκου (αν αυτό μπορεί να γίνει) και η πολύ καλή φωτοπροστασία σε συνδυασμό με λήψη αντιισταμινικών.
Γενικά, η σωστή διάγνωση της αιτίας του προβλήματος από τον Αλλεργιολόγο, η χορήγηση της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής και η αποφυγή -όπου είναι δυνατό- του αιτίου, προσφέρουν ασφάλεια στο άτομο που πάσχει από αλλεργία και εξασφαλίζουν ένα ευχάριστο Καλοκαίρι, χωρίς το άγχος ανεπιθύμητων αντιδράσεων.
